زندگینامه و بهترین آثار صادق هدایت
صادق هدایت نویسنده ، مترجم و روشنفکر برجسته ایرانی متولد سال 1281 است. وی در کنار بزرگانی چون صادق چوبک ، محمد علی جمال زاده و بزرگ علوی از پدران داستان نویسی نوین ایران به حساب می آید. هدایت علاوه بر آوازه ای که به سبب روشنفکری و نویسندگی دارد ، به ترجمه آثار نویسندگانی چون آنتون چخوف ، فرانتش کافکا و ژان پل سانتر و … پرداخته است. هدایت همچنین به تقکری فراتر از زمان خود و قلم بی نظیری که در آثارش دارد مشهور است.
زندگی نامه صادق هدایت
صادق هدایت ; خانواده و تحصیل
صادق هدایت در بیست و هشتم بهمن ماه سال 1281 در تهران چشم به جهان گشود. صادق در خانواده ای با دو خواهر و دو برادر بزرگتر و یک خواهر کوچکتر متولد شد ،پدر او اعتضاد الملک و مادرش زیور الملوک بود.
وی در سال 1287 تحصیلات ابتداعی را در مدرسه علمیه تهران آغاز می کند و دوران متوسطه را در مدرسه دارلفنون می گذراند، هدایت در سال 1295 مدرسه را به دلیل چشم درد ترک می کند اما یک سال بعد در مدرسه سن لویی که مدرسه فرانسوی ها بود به تحصیل می پردازد. به گفته خود وی او برای اولین بار در همین مدرسه با ادبیات جهانی آشنا می شود به طوری که او به کشیش مدرسه فارسی یاد میدهد و در عوض او هدایت را با ادبیات جهانی آشنا می کند.
صادق هدایت در همین مدرسه به متافیزیک و علوم غریبه علاقه پیدا می کند و این علاقه زمینه انتشار نوشته هایی در این باب در آینده می شود. در همین سال صادق اولین مقاله خود را در روزنامه هفتگی به چاپ می رساند و همچنین به گیاه خواری روی می آورد. هدایت در سال 1303 یک کتاب کوچک با نام «انسان و حیوان» که در زمینه مهربانی با حیوانات است را به چاپ می رساند.
گیاه خواری
صادق هدایت در دوران نوجوانی گیاه خوار می شود و تا پایان عمر نیز گیاه خوار باقی می ماند. او همچنین در سال 1306 کتابی با عنوان «فواید گیاه خواری» را در برلین به چاپ می رساند او در بخشی از این کتاب (فصل هفتم،صفحه 58) می نویسد :
شکی نیست که گوشت‌خواری باعث درندگی می‌شود. همهٔ کسانی که آرزومند پیشرفت اخلاقی و بهبودی حالتِ اسفناک جامعه بوده‌اند، در انتشار این عقیده کوشیده‌اند. اگر دکان عرق فروشی، قصابی، ماهی‌گیری و مرغ فروشی را می‌بستند؛ تا اندازه‌ای صلح عمومی و برادری آدمیان صورت خارجی می‌گرفت. برای پیشرفت اخلاقی انسان آرزو بکنیم که خوراک خونین وَربیفتد و گیاه‌خواری جانشین آن بشود. اگر برتری حقیقی از قلب می‌آید، هرکسی باید از گوشت‌خواری دست بکشد، که نه دشوار است و نه غیرممکن می‌باشد. بیشتر آن‌هایی که بهانه می‌آورند، از روی نادانی و خرافات و ترس، این است که مبادا مضحک بشوند. باید گفت که حقیقت هنوز گیاه‌خواری اسباب تمسخر و ریشخندِ آن‌هایی است که حقیقتِ آن را نمی‌دانند؛ ما چه قدر به سادگی نیاکان خودمان خندیدیم؟ روزی می‌آید که آیندگان به خرافات ما خواهند خندید.
عزمیت به اروپا و بازگشت به تهران
صادق هدایت در سال 1303 از مدرسه دارالفنون فارغ التحصیل می شود و در همین سال با تقوی رضوی آشنا می شود ، در 1305 با گروه دانش آموزان اعزامی به خارج راهی بلژیک شده و در رشته ریاضیات محض آغاز به تحصیل می کند. او در این سال، داستانی با عنوان «مرگ» را در مجله ایرانشهر به چاپ می رساند. اما هدایت که از وضع تحصیل و رشته خود در بلژیک راضی نیست تصمیم می گیرد به پاریس که در آن دوران مرکز تمدن غرب بوده برود.
سر انجام در اسفند 1305 با تلاش و دوندگی فراوان به پاریس منتقل می شود. سپس هدایت در سال 1309 بدون آن که تحصیلش به اتمام رسیده باشد به تهران باز می گردد و در قسمت محاسبات و ارسال مرسالات بانک ملی مشغول به کار می شود. صادق هدایت در این سال نمایشنامه «پروین دختر ساسان» و مجموعه داستان «زنده به گور» را منتشر می کند و همچنین وی در همان زمان با بزرگ علوی ، مسعود فرزاد و مجتبی مینور آشنا می شود که این آشنایی و پیوند باعث تشکیل گروه ربعه می شود.
همچنین بخوانید:
خودکشی صادق هدایت
صادق هدایت نخستین بار در سال 1307 در رود مارن فرانسه دست به خودکشی می زند اما سرنشینان یک قایق او را نجات می دهند و او در این باره به برادرش می نویسد:
یک دیوانگی کردم به خیر گذشت.
اما ایده خودکشی که مدت ها همراه صادق هدایت بوده در 19 فروردین سال 1330 به سر انجام می رسد ، هدایت آپارتمانی مجهز به گاز اجاره می کند و آدرس آن را به هیچکس بجز یکی از دوستان دوران مدرسه نمی دهد، تمامی درز ها را می پوشاند ، تمام آثاری که به چاپ نرسیدند را آتش می زند و با باز کردن گاز ساختمان به زندگی خود پایان می دهد. هدایت را در قطعه 85 گورستان پرلاشز پاریس به خاک می سپراند.
مقبره صادق هدایت
قطعا دلیل خودکشی هدایت مسئله عمیقی است که در این مقاله نمی گنجد و البته که خودکشی وی مسئله بی اهمتی نیست اما باید بیش از آنکه به خودکشی و فوت هدایت پرداخته شود به شخصیت و آثار و کارنامه هنری وی پرداخت که قطعا موضوع مهمتر قابل تامل تری است.
زندگی نامه صادق هدایت به قلم خودش
من همان قدر از شرح حال خودم رَم می‌کنم که در مقابل تبلیغات آمریکایی مآبانه. آیا دانستن تاریخ تولّدم به درد کسی می‌خورد؟ اگر برای استخراج زایچه‌ام است، این مطلب فقط باید طرف توجّه خودم باشد. گرچه از شما چه پنهان، بارها با منجّمین مشورت کرده‌ام، اما پیش‌بینی آنها هیچ وقت حقیقت نداشته. اگر برای علاقهٔ خوانندگان است؛ باید اول مراجعه به آراء عمومی آنها کرد چون اگر خودم پیش‌دستی بکنم مثل این است که برای جزئیات احمقانهٔ زندگیم قدر و قیمتی قائل شده باشم. بعلاوه، خیلی از جزئیات است که همیشه انسان سعی می‌کند از دریچهٔ چشم دیگران خودش را قضاوت بکند و ازین جهت مراجعه به عقیدهٔ خود آنها مناسب تر خواهد بود مثلاً اندازهٔ اندامم را خیاطی که برایم لباس دوخته بهتر می‌داند و پینه‌دوز سر گذر هم بهتر می‌داند که کفش من از کدام طرف ساییده می‌شود. این توضیحات همیشه مرا به یاد بازار چارپایان می‌اندازد که یابوی پیری را در معرض فروش می‌گذارند و برای جلب مشتری به صدای بلند جزئیاتی از سن و خصایل و عیوبش نقل می‌کنند.
شرح حال هدایت به قلم خودش
از این گذشته، شرح حال من هیچ نکتهٔ برجسته‌ای در برندارد نه پیش آمد قابل توجهی در آن رخ داده نه عنوانی داشته‌ام نه دیپلم مهمی در دست دارم و نه در مدرسه شاگرد درخشانی بوده‌ام بلکه بر عکس همیشه با عدم موفقیت روبه‌رو شده‌ام. در اداراتی که کار کرده‌ام همیشه عضو مبهم و گمنامی بوده‌ام و رؤسایم از من دل خونی داشته‌اند به‌طوری‌که هر وقت استعفا داده‌ام با شادی هذیان‌آوری پذیرفته شده‌است. روی‌هم‌رفته موجود وازدهٔ بی‌مصرف قضاوت محیط دربارهٔ من می‌باشد و شاید هم حقیقت در همین باشد.
آثار صادق هدایت
صادق هدایت روشنفکری که به گفته بسیاری سالیانِ سال از زمان خود جلوتر بوده ، دنیا را با آثار ماندگارش ترک می کند ، در ادامه به معرفی مختصر از کتاب های داستانی و غیر داستانی ، داستان های کوتاه ، ترجمه ها و نقاشی های وی می پردازیم و بیشتر با آثار ارزشمند و ماندگار او و تاثریش بر دنیای هنر آشنا می شویم.
بوف کور
بوف کور شناخته شده ترین اثر صادق هدایت است. این رمان کوتاه که از نخستین داستان های ادبیات نوین ایران به حساب می آید به سبک سورئالیسم نوشته شده و در واقع تک گویی یک راوی مبتلا به روان پریشی و توهم است. این رمان یکی از برجسته ترین و تاثیر گذار ترین آثار بر روی داستان نویسی نوین ایران است.
بوف کور به چندین زبان از جمله زبان های انگلیسی ، فرانسوی ، اسپانیایی ، آلمانی ، سوئدی و چندین زبان دیگر ترجمه شده و مورد تحسین قرار گرفته است. آندره بروتون بوف کور را جزو بیست کتاب شاهکار قرن بیستم میلادی می داند. و هنری میلر در مورد این کتاب می نویسد : «بوف کور هدایت کتابی است که من آرزو دارم روزی نظیر آن را بنویسم. مانند این داستان در هیچ زبانی ندیده‌ام. آن را واقعاً دوست می‌دارم.» و یا آجودانی ، پژوهشگر مطرح تاریخ و ادبیات مشروعه این کتاب را یک شاهکار بی مانند ادبیات معاصر میخواند. این اثر توسط افراد بسیار دیگر مورد تحسین قرار گرفته شده است که به چند مورد از آنها اشاره کردیم.
همچنین بخوانید:
زنده به گور
صادق هدایت نخستین بار «زنده به گور» را در سال 1309 منتشر می کند . این کتاب شامل داستان «زنده به گور» و هشت داستان کوتاه دیگر است و نام کتاب نیز از نخستین داستان کتاب برداشته شده است. پرداخت دقیق به جزئیات در فضایی اندوهگین اما تاثیر گذار این کتاب را در زمره بهترین و شناخته شده ترین آثار هدایت قرار داده است. این کتاب نیز به چندین زبان ترجمه شده است. نُه داستان کتاب شامل عناوین زیل می باشد:
- زنده‌به‌گور
- حاجی مراد
- اسیر فرانسوی
- داود گوژپشت
- مادلن
- آتش‌پرست
- آبجی خانم
- مرده‌خورها
- آب زندگی
سه قطره خون
سه قطره خون نام یک مجموعه داستان متشکل از یازده داستان کوتاه است. صادق هدایت این کتاب را در سال 1311 به چاپ می رساند. هر کدام از داستان های مجموعه خود یک اثر ماندگار در ادبیات داستانی به حساب می آیند و چندین اقتباس از داستان های این کتاب صورت گرفته است. یازده داستان مجموعه ی «سه قطره خون» شامل موارد زیل است:
- سه قطره خون
- گرداب
- داش‌آکل
- آینهٔ شکسته
- طلب آمرزش
- لاله
- صورتک‌ها
- چنگال
- مردی که نفسش را کشت
- محلل
- گجسته دژ
حاجی آقا
«حاجی آقا» نام بلندترین کار داستانی صادق هدایت پس از بوف کور است. داستان در زمان جنگ جهانی دوم اتفاق می افتد و فردی به نام حاجی ابوتراب که از بازاریان تهران و دارای صفات اخلاقی منقی است و محوریت اصلی را بر عهده دارد.
حاجی آقا یک داستان با مضمون سیاسی ، اجتماعی و آمیخته به طنز است که از زبان سوم شخص بیان می شود. هدایت در این کتاب با خلق تیپ های گوناگون به نقد جامعه می پردازد. این کتاب از همان چاپِ نخست مورد استقبال کتاب خوان های ایرانی قرار می گیرد. حاجی آقا به زبان های انگلیسی ، روسی ، آلمانی ، فرانسوی و … ترجمه شده است.
سگ ولگرد
سگ ولگرد داستان کوتاهی است که نخستین بار در 1321 به همراه هفت داستان دیگر در مجموعه کتابی با همین نام به چاپ می رسد. سگ ولگرد داستانی نمادین است که از دید دانای کل بیان می شود. همچنین نقدکنندگان آن را داستانی اگزیستانسیالیستی به حساب می آورند. گفته شده که افرادی چون احمد شاملو و صادق چوبک با تاثیر گرفتن از این داستان آثاری را خلق کرده اند. این اثر هدایت نیز به چندین زبان ترجمه شده است.
هشت داستان این مجموعه شامل عناوین زیل است:
- سگ ولگرد
- دن‌ژوان کرج
- بن‌بست
- کاتیا
- تخت ابونصر
- تجلی
- تاریک‌خانه
- میهن‌پرست
همچنین بخوانید:
ترجمه ها
پیش تر اشاره شد که صادق هدایت به ترجمه آثار نیز پرداخته است. وی آثاری از متون کهن مانند زند و هومن یسن و همچنین کتاب هایی از نویسندگانی چون فرانتس کافکا ،آنتون چخوف ، ژان پل سارتر ، آرتور شنیتسلر ترجمه کرده است. هدایت همچنین اولین فردی است که کتاب هایی از زبان فارسی میانه را به فارسی امروزی ترجمه کرده.
در فهرست کامل آثار به عناوین ترجمه شده توسط وی خواهیم پرداخت.
نقاشی ها
گویا هدایت نقاشی نیز می کرده و بعضی از طراح های نقاشی شده توسط او موجود است. در زیر تصاویری از نقاشی های هدایت آورده شده است.
فهرست کامل آثار صادق هدایت
کتاب ها و جزوات
- انسان و حیوان
- فواید گیاه خواری
- مازیار (با همکاری مجتبی مینوی)
- زنده به گور
- پروین دختر ساسان
- اوسانه
- انیران
- سه قطره خون
- اصفهان نصف جهان
- سایه روشن
- علویه خانم
- نیرنگستان
- وغ وغ ساهاب (با همکاری مسعود فرزاد)
- ترانه های خیام
- حاجی آقا
- افسانه آفرینش
- درباره ظهور و علائم ظهور
- رباعیات خیام
- کاروان اسلام
- ولنگاری
ترجمه ها
- گزارش گمان شکن (مردان فرخ)
- گروه محکومین (کافکا)
- مسخ (کافکا)
- زند و هومن یسن
- کارنامهٔ اردشیر پاپکان
- کور و برادرش (شنیتسلر)
- کلاغ پیر (لنگه کیلند)
- تمشک تیغ‌دار (چخوف)
- مرداب حبشه (گاستون شرو)
- جلو قانون (کافکا)
- شغال و عرب (کافکا)
- دیوار (سارتر)
- قصهٔ کدو (لسکو روژه)